مقاله علمی(جدید)

خودکشی

مقدمه

خودکشی به معنای اقدام آگاهانه برای پایان دادن به زندگی خود، از دیرباز در جوامع بشری به اشکال مختلف وجود داشته است و در بیشتر مواقع جامعه آن را تایید نمی کرده است. خودکشی، به سان هر پدیده اجتماعی دیگر، گاه به میزان بسیار اندک و به صورت اتفاقی و گاه با میزان بالا مشاهده می شود. مطالعات اجتماعی مربوط به خودکشی، در کشور های مختلف جهان، حکایت از آن دارد که هرچه جامعه از مرحله سنتی فاصله می گیرد و شهری تر و صنعتی تر می شود، آمار خودکشی افزایش می یابد. چنان که میزان خودکشی در کشور های اروپای غربی حدود 10 نفر در هر صد هزار نفر از جمعیت تخمین زده می شود و در میان کشور های غیر اروپایی، ژاپن در مرحله اول قرار دارد و میزان خودکشی آن 6/22 در صد هزار از جمعیت آن کشور برآورد شده است. ( محسنی، 1366، ص 21 )

خودکشی عمل آگاهانه نابود سازی خویشتن است که در بهترین حالت می توان آن را یک ناراحتی چند بعدی در انسان مفهوم سازی کرد که برای مساله خاص او بهترین راه حل تصور می شود.

پژوهش های انجام گرفته در زمینه خودکشی نشان می دهد که هرچند پیشگیری از خودکشی آسان نیست، ولی امکان پذیر است. پیشگیری از خودکشی مستلزم مجموعه کاملی از فعالیت ها است که از فراهم کردن شرایط بهینه برا رشد کودکان و نوجوانان تا درمان موثر اختلالات روانی و کنترل محیطی عوامل خطر آفرین گسترده است. ( محمدخانی، 1381، ص 14 )

بخش اول: تعریف خودکشی و تاریخچه آن در جهان

1-1 تعریف خودکشی

واژه خودکشی به معنای قتل نفس است. در فرهنگ معاصر خودکشی به مفهوم خاتمه دادن عمدی به زندگی به میل خود و به دست خود تعبیر شده و اعتماد بر آن است که این واژه اولین بار در نیمه قرن هفدهم به کار برده شده است. علم خودکشی شناسی را پروفسور آلمانی به نام دبیلو ای بونگر در 1929 ابداع کرد. در اواخر قرن نوزدهم امیل دور کیم، جامعه شناس فرانسوی، و فروید زمینه روان شناسی خودکشی را مورد بررسی جدی قرار دادند. (محمد خانی، 1381، 11 )

1-2 تاریخچه خودکشی در جهان

هیچ دوره ای از تاریخ بشر را نمی توان یافت که موارد خودکشی درآن ثبت نشده باشد. در هندوستان از عهد باستان بر اثر نفوذ اندیشه های برهمن افراد در جشن ها در جستوجوی "نیروانا" دست به خودکشی می زدند. تا اواخر قرن نوزدهم همچنان در هندوستان خودکشی زن بیوه پس از مرگ شوهرش در بسیاری از نقاط اجباری و پذیرفته شده بود. در باور بودایی زندگی نه تنها شیرین نیست بلکه آکنده از زنج و محنت است و عدم نوعی رهایی محسوب می شود. (محمد خانی، 1381، ص 15 )

در چین و تبت و در عهد باستان افراد به دو دلیل خود را می کشتند. یکی برای گریز از تعامل دشمن و دیگری جهت دسترسی به تعالی معنوی. خودکشی به صورت گرئهی نیز انجام می شد. در آن سال ها پس از مرگ کنفسیوس پانصد نفر از شاگردانش به خاطر محو آثار استاد خود را به دریا انداختند و غرق شدند. آن چنان بود که در چین و تبت به رهبری گوتمه_ سیندرتا و بودا خودکشی گسترش یافت. ( محمد خانی، 1381، 16 )
در مصر باستان مرگ را رهایی از قید و بند ها و مشکلات می دانشتند. حتی گاهی به صورت انجمن هایی گرد هم می آمدند و در جستوجوی مطلوب ترین راه برای خودکشی بودند. در ژاپن بعضی از مومنان به هنگام نیایش برای پیوستن به خدایان جان خود را دریغ نمی کردند. در یونان خودکشی کیفر داشت و جسد فردی که خودکشی می کرد از گور محروم بود دست راستش را بریده و در مکان های دیگری به خاک سپرده می شد. ( محمد خانی، 1381، ص 16 )

بخش دوم: آسیب شناسی خود کشی و عوامل آن

2-1 آسیب شناسی خودکشی

پیش بینی خودکشی به هیچ وجه علم دقیقی نیست. حتی با تجربه ترین درمان گران نیز ممکن است در بررسی مشکلات به گمراهی کشیده شوند. البته معیار هایی وجود دارد که با استفاده از آن می توان استعداد های نهایی خودکشی را ارزیابی کرد. بررسی استعداد های نهایی نیازمند کسب اطلاعات عمیق درباره هریک از موارد زیر است:

برنامه خودکشی:

آیا روش انتخاب شده روش مرگ آوری است؟ استفاده از اسلحه، حلق آویز کردن و پرش از ارتفاع در مقایسه با قرص و سم مرگ آورتر است و امکان و امکان موفقیت بیشتری دارد. آیا آن چه شخص قصد خودکشی با آن را دارد در دسترس اوست؟

الگو های رفتاری:

_ آشوب و اضطراب دوره نوجوانی _ افسردگی در دوره میانسالی. ( هارولد، 1379، ص 144 )

2-2 نشانه های هشدار دهنده خطر خودکشی در نوجوانان و جوانان

_ رفتار های کلاسی

_ رفتار های بین فردی

_ سایر علایم رفتاری

_ بیان کلمه قصد خودکشی

_ روابط بین فردی

_ رویداد های استرس زا ( مدرسه و جامعه)

_ مسایل بین فردی و جسمی

_ موقعیت های استرس زای مزمن در زندگی

_ افسردگی ( محمدخانی، 1381، ص 34 )

2-3 عوامل خطر آفرین خودکشی در نوجوانان و جوانان

_ عوامل فرهنگی و اجتماعی

_ الگوهای خانوادگی و رویداد های منفی زندگی در دوره کودکی

_ سبک شخصیتی

_ اختلالان روان پزشکی

_ اختلالات افسردگی

_اختلالات اضطرابی

_ سوء مصرف الکل و مواد

_ اختلالان خوردن

_ سابقه اقدام به خودکشی

_ رویداد های منفی زندگی به عنوان برانگیزاننده رفتار خودکشی

_عوامل حفاظت کننده

_ عوامل فرهنگی و اجتماعی ( محمدخانی، 1381، ص 23 )

2-4 علل خودکشی

_علل جسمی خود کشی

_ ایدز

_ صرع

_ ضره های مغزی

_ هپاتیت

_ لوپوس ارتیماتوز سیستمیک

_ هیپوکلسترولمی

_ خودکشی در بیماران رو به مرگ

_ خودکشی در بیماران روان پزشکی

_ اختلال افسردگی اساسی و خودکشی

_ وابستگی به الکل و خودکشی

_ وابستگی به افیونی و خودکشی

_ اختلال اضطرابی و خودکشی

_ همجنس گرایی و خودکشی ( محمد خانی، 1381، ص 74)

بخش سوم: ابعاد مختلف خودکشی

3-1 رابطه بین متغیر سیاسی و خودکشی

تا کنون نظریات و پژوهش های بسیار کمی درباره ارتباط بین متغیر سیاسی و خودکشی انجام گرفته است. ظاهرا هیچ رابطه معنا دار و منطقی بین این دو مقوله وجود ندارد. با این حال، پژوهش ها خلاف این بحث را نشان می دهند. نظریه " چرخه های سیاسی-تجاری " یکی از نظریاتی است که ممکن است ارتباط بین متغیر سیاسی و خودکشی را نشان دهد. در این بحث منظور از متغیر سیاسی صاحبان قدرت سیاسی است که ممکن است در رفتار های اجتماعی افراد تتاثیر بگذارد. ( هارولد، 1379، ص 64 )

3-2 خودکشی و دین

دور کیم در پژوهش نظری و تجربی خود از خودکشی به این نتیجه رسیده بود که در قرن نوزدهم کاتولیک ها، به علت آموزه های مذهبی فراوان تر و حمایت های مذهبی بیشتر که از آن برخوردارند کمتر از پروتستان ها خودکشی می کردند. وی ضمنا خاطر نشان می سازد که مذهب ممکن است به دلیل حمایت اجتماعی از فرد، عامل بازدارنده ای از ارتکاب خودکشی باشد. ( هارولد، 1379، ص 60 )

3-3 خودکشی و نهاد خانواده

در این مبحث به روابط بین نهاد خانواده و خودکشی می پردازیم. سوال اساسی این است که آیا نظام خویشاوندی و روابط خانوادگی در میزان گرایش به خودکشی تاثیر می گذارد؟ در مطالعه ای که تورلیندسون و بارناسون انجام دادند آشکار شد که وحدت خانوادگی در میزان خودکشی تاثیر دارد. جوانانی که با خانواده هایشان دارای وحدت بسیار قوی بودند کمتر تسلیم نابسامانی هامی شدند. ( هارولد، 1379، ص 67 )

بخش چهارم: پیشگیری خودکشی

4-1 پیشگیری اولیه

هدف پیشگیری اولیه خودکشی جلوگیری از بروز بیماری یا اختلال و در نتیجه کاهش میزان بروز خودکشی است.

کاهش عوامل خطر ساز، تقویت مقاومت بیمار و جلوگیری از گسترش بیماری محقق می شود. این حالت اقدامی مطلوب است و افرادی که می توانند در این نوع پیشگیری مسئولیت مهمی عهده دار باشند عبارتند از: روان پزشکان، روانشناسان، مدد کاران اجتماعی، مسئولین آموزش مدارس، روحانیون، مسئولین و مشاوران دانشگاه و مسئولین درجه اول هر کشور. (محمد خانی، 1381، ص 192 )

4-2 پیشگیری ثانویه

پیشگیری ثانویه طبق تعریف عبارت است از شناسایی زودرس و درمان سریع بیماری یا اختلال به منظور کاهش شیوع از طریق کوتاه کردن مدت آن. مداخله در بحران و آموزش عمومی جز این نوع پیشگیری محسوب می شوند و کار روان پزشکان در این مقوله از پیشگیری می نگجد. روان پزشکان سعی می کنند در حداقل زمان ممکن درمان را شروع کنند و رنج های بیمار را تسکین دهند. آموزش هایی که برای عموم مردم انجام می گیرد تا افراد هرچه زودتر در پی درمان برآیند نیز جزو پیشگیری ثانویه است. ( محمد خانی، 1381، ص 194 )

نتیجه گیری

مطالعه خودکشی، موضوعی بس مهم برای جامعه شناسی بوده است. تلاش برای نشان دادن این که یک عمل به ظاهر منحصر به فرد و ضد اجتماعی، متاثر از جامعه است، جامعه شناسی را در مقابل یکی از بزرگترین مسایلش قرار می دهد. بیشتر جامعه شناسان به پیروی از سنت دور کیم میان تبیین میزان خودکشی و تبیین موارد فردی خودکشی، تفاوت می نهند. جامعه شناسی، وظیفه اولیه اش را تبیین تفاوت های میزان خودکشی، می داند. ادعا بر این است که استمرار تفاوت در میزان های خودکشی، ناشی از تاثیرات اجتماعی است. در زمره مهمترین علل خودکشی که توسط جامعه شناسان شناسایی شده اند. مواردی از قبیل فقدان پیوند اجتماعی افراد، تغییرات در پایگاه اجتماعی، سازمان شکنی اجتماعی، کجروی و شیوه های جامعه پذیری می باشند که باعث جهت یافتن احساس ناکامی به درون افراد می شوند. ( تایلر، 1376، ص 115 )

فهرست منابع:

1 اس. تایلر، جامعه شناسی خودکشی، ترجمه علی موسوی نژاد، چاپ اول، انتشارات اصفهان، سال 1376

2 شهرام محمد خانی، پیشگیری از خودکشی نوجوانان و جوانان، انتشارات طلوع دانش، چاپ اول، سال 1381

3 کاپلان هارولد، خلاصه روان پزشکی، حسین فرجاد، انتشارات شهرآب، چاپ اول، جلد 2، 1379

4 منوچهر محسنی، انحرافات اجتماعی، انتشارات بی نا، سال 1366